ΟΙ ΨΑΡΑΔΕΣ

     Κάθε φορά που πηγαίνω στην Αθήνα, υπάρχουν μερικά πράγματα που πρέπει οπωσδήποτε να κάνω, προκειμένου να νιώσω τη ζωή της μητρόπολης να κυλάει ξανά μέσα μου. Ένα απ' αυτά είναι μια επίσκεψη στην Πολιτεία, για να πάρω ένα - δυο βιβλία, αν και κάθε φορά καταλήγω να παίρνω τρία - τέσσερα, που δεν έχουν καμία σχέση μ' εκείνα που αρχικά σκεφτόμουν ν' αγοράσω. Αυτή τη φορά όμως το πλάνο μου ήταν ξεκάθαρο: θα επέλεγα κάτι καινούριο, έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα κι όχι πάλι κάποιον από τους κλασικούς, να 'χω, ρε παιδί μου, μια ιδέα του τι συμβαίνει στη λογοτεχνία τώρα, όχι του τι συνέβαινε τον 19ο αιώνα ή τη δεκαετία του '50... Μ' αυτό το σκεπτικό, πήρα τους Ψαράδες, το πρώτο βιβλίο του Νιγηριανού Chigozie Obioma, γεννημένου το 1986 (!), το οποίο κυκλοφόρησε το 2015 και ήταν υποψήφιο για πολλά λογοτεχνικά βραβεία.
     Οι ψαράδες του τίτλου είναι τέσσερα αδέρφια που μεγαλώνουν σε μια επαρχιακή πόλη της Νιγηρίας τη δεκαετία του '90. Όταν ο αυταρχικός πατέρας τους παίρνει μετάθεση σε άλλη πόλη, τα παιδιά απαλλάσσονται από τον αυστηρό του έλεγχο κι αρχίζουν να πηγαίνουν για ψάρεμα στο κοντινό αλλά επικίνδυνο ποτάμι. Κάποιο απόγευμα, επιστρέφοντας από το ψάρεμά τους, συναντούν έναν τρελό, μια δαιμονική φιγούρα, που προφητεύει ότι ο μεγαλύτερος αδερφός θα σκοτωθεί με φρικτό τρόπο από έναν από τους ψαράδες. Σταδιακά, καθώς ο φόβος του τρώει τα σωθικά, ο μεγαλύτερος αδερφός σπάει τους δεσμούς με την οικογένειά του και μεταμορφώνεται σ' ένα βίαιο πλάσμα που προκαλεί την εκπλήρωση της προφητείας. Τελικά, η οικογένεια διαλύεται, καθώς η μία συμφορά διαδέχεται την άλλη και κάθε φορά που αχνοφαίνεται η ελπίδα, συντρίβεται ξανά.
     Οι Ψαράδες είναι ένα ορμητικό και σκοτεινό έργο· είναι ένα μαύρο πηγάδι που ρουφάει τον αναγνώστη, γι' αυτό σε κάποιο σημείο ένιωσα την ανάγκη να κάνω μια παύση μερικών ημερών στο διάβασμα, προκειμένου να βρω τη δύναμη να συνεχίσω. Σε μια από τις κριτικές του βιβλίου που παρατίθενται στο οπισθόφυλλο διάβασα ότι ο Ομπιόμα είναι ο συνεχιστής του Ατσέμπε, του Νιγηριανού συγγραφέα που έχει γράψει το εξαιρετικό Τα Πάντα Γίνονται Κομμάτια. Αν και συμφωνώ μ' αυτή την κρίση, για μένα το βιβλίο έχει περισσότερα κοινά με τον Θεό Των Μικρών Πραγμάτων της  Ινδής Αρουντάτι Ρόι -άλλο ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο στην αγγλόφωνη λογοτεχνία. Και στα δύο βιβλία, λίγο πριν από το τέλος χρειάστηκε να διακόψω την ανάγνωση για ν' αποφορτιστώ από την έντασή τους. Και στα δύο, ένας ξένος (στους Ψαράδες ο τρελός, στον Θεό Των Μικρών Πραγμάτων ο παιδεραστής) εισβάλλει στη ζωή μιας οικογένειας και την καταστρέφει. Φαίνεται ότι αυτό που στην πλοκή του Τα Πάντα Γίνονται Κομμάτια είναι ξεκάθαρο, δηλαδή η εισβολή του δυτικού ανθρώπου σε μια παραδοσιακή κοινωνία και η κατάρρευση της κοινωνίας αυτής, με λίγα λόγια, το τραύμα της αποικιοκρατίας, εξακολουθεί να υπάρχει στην περίπτωση της Ρόι και του Ομπιόμα, που ανήκουν σε νεότερες γενιές, μόνο που τώρα είναι συγκαλυμμένο και συνυπάρχει μαζί με άλλα ζητήματα.
     Στους Ψαράδες, το βασικότερο από τα ζητήματα αυτά είναι το δέσιμο ανάμεσα στα αδέρφια. Η αφήγηση γίνεται από τον μικρότερο αδερφό κι αυτή η επιλογή υπογραμμίζει το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται ως ένα βαθμό τον κόσμο μέσα από τα αδέρφια τους και το πώς η απώλειά τους βιώνεται συγχρόνως ως απώλεια του κόσμου αυτού. Γι' αυτό τον λόγο, η ιστορία των Ψαράδων, γραμμένη με μια γλώσσα ποιητικής απλότητας και λεπτής ευαισθησίας, πέρα από το δυνατό οικογενειακό δράμα, πέρα από τη ζωηρή απεικόνιση της σύγχρονης Νιγηρίας και τις πολιτικές τις προεκτάσεις, είναι, πάνω απ' όλα, ένας ύμνος στην αδελφική αγάπη.

Υ.Γ.: Αν και το διάβασα στα αγγλικά (τελευταία πήρα την απόφαση να διαβάζω αγγλόφωνη λογοτεχνία μόνο από το πρωτότυπο), το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Ιωάννας Ηλιάδη.