Ο ΓΟΡΙΛΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ

     Μ' αυτόν τον τίτλο, η εφημερίδα Daily Mirror, το 1962, αναφερόταν στον βανδαλισμό βιβλίων της Δημόσιας Βιβλιοθήκης του Islington από τον μέχρι τότε άγνωστο θεατρικό συγγραφέα Joe Orton και τον σύντροφό του Kenneth Halliwell. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή η υπόθεση, που κόστισε στους δράστες φυλάκιση έξι μηνών, ήταν ο καταλύτης για τη συγγραφική καριέρα του Orton· οι δύο άντρες είχαν γνωριστεί ως συμφοιτητές στη RADA (Royal Academy of Dramatic Art) το 1951 και σύντομα έγιναν συγκάτοικοι και εραστές, αποφασισμένοι ν' αφιερωθούν όχι στο θέατρο αλλά στη συγγραφή και ξεκίνησαν να γράφουν μαζί πεζογραφήματα, που όμως απορρίπτονταν από τους εκδότες το ένα μετά το άλλο. Προκειμένου ν' αφοσιωθούν απερίσπαστα στο γράψιμο, ο Orton και ο Halliwell δεν δούλευαν αλλά βασίζονταν σε κάποια χρήματα που είχε κληρονομήσει ο Halliwell και στο επίδομα ανεργίας -γι' αυτό ζούσαν σε συνθήκες σπαρτιατικής λιτότητας, σε σημείο να ξυπνούν νωρίς το πρωί για να γράψουν και να κοιμούνται με τη δύση του ήλιου για να μην ξοδεύουν ρεύμα.

     Με τόσο περιορισμένα τα έξοδά τους, λοιπόν, ήταν αναμενόμενο να μην αγοράζουν βιβλία, παρά να τα δανείζονται από την τοπική βιβλιοθήκη. Εδώ όμως τους περίμενε τεράστια απογοήτευση, γιατί τα περισσότερα από τα βιβλία που βρίσκονταν στα ράφια ήταν, κατά τη γνώμη τους, "σκουπίδια". Σκοπεύοντας να διαμαρτυρηθούν με κάποιο τρόπο γι' αυτό και παράλληλα να διασκεδάσουν, έκαναν την εξής φάρσα: έκλεβαν βιβλία της βιβλιοθήκης κι αφού άλλαζαν τα εξώφυλλα, τα επέστρεφαν στη θέση τους και περίμεναν να δουν τις αντιδράσεις αυτών που τα έπαιρναν από τα ράφια για να τα ξεφυλλίσουν. Εν τω μεταξύ, πολλές φορές έσκιζαν από τα κλεμμένα βιβλία σελίδες με εκτυπώσεις έργων τέχνης για να διακοσμήσουν τους τοίχους στο διαμέρισμά τους. Ωστόσο, οι υπάλληλοι της βιβλιοθήκης, καθώς και η αστυνομία, δεν φαίνονταν να συμμερίζονται τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις των δύο επίδοξων συγγραφέων, γι' αυτό και τους συνέλαβαν, τον Απρίλιο του 1962, με την κατηγορία της κλοπής 72 βιβλίων και της αφαίρεσης 1.653 σελίδων από βιβλία τέχνης. Η ποινή που τους επιβλήθηκε ήταν έξι μήνες φυλακή -μια ποινή ιδιαίτερα αυστηρή, πού, κατά τον Orton, οφειλόταν στο ότι "ήταν αδερφές" (because we were queers).

     Ενώ θα περίμενε κανείς ότι η φυλακή θα τους συνέτριβε -πράγμα που όντως συνέβη στην περίπτωση του Halliwell- η επίδρασή της στον Orton ήταν ευεργετική. Για πρώτη φορά μπορούσε ν' απομονωθεί και να γράψει χωρίς την επίδραση του Halliwell, αφήνοντας τον εαυτό του ελεύθερο. Συγχρόνως, μέσα στη φυλακή βίωσε από κοντά τη σαπίλα της κοινωνίας και η οργή του προς την κοινωνική υποκρισία και τον αστικό καθωσπρεπισμό έγινε πιο συνειδητή. Μετά την αποφυλάκισή του, το άστρο του Orton άρχισε ν' ανατέλλει: το ραδιόφωνο του BBC ενέκρινε το θεατρικό έργο The Ruffian On The Stair και στη συνέχεια, έχοντας πια παρατήσει οριστικά τα μυθιστορήματα για χάρη των θεατρικών έργων, έγραψε το Entertaining Mr Sloane, το Loot και το What The Butler Saw που έγιναν επιτυχίες στο θέατρο και καθιέρωσαν τον Orton ως θεατρικό συγγραφέα. Την ανοδική αυτή πορεία έκοψε βάναυσα, όπως είναι γνωστό, ο φόνος του από τον Halliwell, ο οποίος στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Το ερώτημα, βέβαια, είναι, θα ήταν σήμερα άξια λόγου όλη αυτή η ιστορία με τα παραποιημένα εξώφυλλα αν ο Orton δεν ήταν γνωστός; Η απάντηση είναι ναι· ίσως η ιστορία να μην ήταν τόσο γνωστή, θα είχε όμως την ίδια αξία ως μια πράξη αντίδρασης στον πνιγηρό καθωσπρεπισμό που ζούσε και βασίλευε στις αρχές της δεκαετίας του '60, αποτρέποντας άλλες, πιο αυθεντικές φωνές ν' ακουστούν.

Υ.Γ.1: Οι πληροφορίες είναι παρμένες από το www.joeorton.org, όπου μπορείτε να δείτε και περισσότερα εξώφυλλα από τα βιβλία που περιποιήθηκαν ο Orton και ο Halliwell. Μπορείτε επίσης να δείτε κάποια απ' αυτά κι εδώ.

Υ.Γ.2: Η ζωή του Orton και κυρίως η σχέση του με τον Halliwell είναι το θέμα της εξαιρετικής, βραβευμένης ταινίας του Stephen Frears Prick Up Your Ears με τους Gary Oldman και  Alfred Molina στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Η ταινία, που βασίστηκε στα Ημερολόγια του Orton, καθώς και σε μια βιογραφία του, αφηγείται και το περιστατικό της Βιβλιοθήκης. Μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη εδώ.