Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

     Πριν από ένα χρόνο, με αφορμή μια φωτογραφία τραβηγμένη στο Rijksmuseum του Άμστερνταμ, όπου μερικοί έφηβοι έχουν γυρισμένη την πλάτη στη "Νυχτερινή Περίπολο" του Ρέμπραντ κι έχουν όλη την προσοχή τους στραμμένη στο κινητό τους, είχα γράψει ένα κείμενο για τον τρόπο με τον οποίο η φωτογράφιση μιας όμορφης εικόνας αποτρέπει την αποθήκευσή της στη μνήμη μας, αφού δεν προϋποθέτει καμία ενεργό προσπάθεια εκ μέρους μας. Για να εκφράσω πληρέστερα τον προβληματισμό μου, ανέφερα κάποιες σχετικές παρατηρήσεις του Αλαίν ντε Μποττόν, ο οποίος με τη σειρά του, αναφερόταν στις απόψεις του Άγγλου ζωγράφου και κριτικού Τέχνης του 19ου αιώνα, Τζον Ράσκιν. Ο Ράσκιν, λοιπόν, θεωρούσε ότι, για να οικειοποιηθεί κανείς την ομορφιά, έπρεπε να μάθει να βλέπει αντί απλώς να κοιτάζει. Μ' αυτόν τον τρόπο "αντί να κοιτάζουμε αόριστα ό,τι μας φαίνεται ωραίο, ερχόμαστε στο σημείο να κατανοούμε βαθύτερα τα συστατικά του μέρη και άρα να σχηματίζουμε διαρκέστερες αναμνήσεις." Ο τρόπος με τον οποίο, κατά τον Ράσκιν, μπορούμε να φτάσουμε σ' αυτό το σημείο είναι το σχέδιο, όχι όμως προκειμένου να γίνουμε καλλιτέχνες αλλά προκειμένου να μάθουμε να βλέπουμε. Όπως παρατηρεί ο ντε Μποττόν, αφορμώμενος από τις ιδέες του Ράσκιν, "η σχεδίαση ενός αντικειμένου, όσο αδέξια κι αν είναι, μας απομακρύνει γρήγορα από την ασαφή εντύπωση της εμφάνισής του και μας οδηγεί σε ακριβέστερη επίγνωση των συστατικών μερών και των ιδιαιτεροτήτων του". Επομένως, αυτό το διερευνητικό, συγκεντρωμένο βλέμμα πάνω σε κάτι που μας έχει εντυπωσιάσει, μας επιτρέπει να το διατηρήσουμε περισσότερο στη μνήμη μας. Όπως θα έλεγε ο Ράσκιν, "σκιτσάροντας, μπορούμε να συγκρατήσουμε στο νου μας την εικόνα του σύννεφου που αργοσβήνει, του φύλλου που τρεμοπαίζει, των ίσκιων που σαλεύουν".

     Δεν ξέρω αν οι υπεύθυνοι του Rijksmuseum είχαν υπόψιν τους την "Τέχνη του Ταξιδιού" (εκδόσεις Πατάκης) του Αλαίν ντε Μποττόν, όπου καταγράφονται όλα τα παραπάνω, ωστόσο η απόφασή τους ν' ανακηρύξουν το Σάββατο σε "Μέρα Σχεδίου" στο μουσείο είναι σίγουρα στην ίδια κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, κάθε Σάββατο, οι επισκέπτες μπορούν να προμηθεύονται μολύβια και μπλοκ σχεδίου από το γραφείο πληροφοριών του μουσείου για ν' αρχίσουν να σχεδιάζουν. Επίσης, κάθε τόσο διοργανώνονται από το μουσείο ανοιχτά μαθήματα σχεδίου, προκειμένου οι επισκέπτες να διευκολυνθούν σ' αυτόν τον τρόπο προσέγγισης των έργων Τέχνης (περισσότερες πληροφορίες: www.rijksmuseum.nl/en/startdrawing). Α, σίγουρα ο Τζον Ράσκιν θα ήταν πολύ χαρούμενος γι' αυτή την πρωτοβουλία!