Σάββατο 30 Μαΐου 2015

Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

   
Συνήθως, αυτά τα βράδια λίγο πριν η άνοιξη δώσει τη θέση της στο καλοκαίρι, είναι ήρεμα και διαυγή, προετοιμάζοντάς μας για την ανέμελη θερινή βραδύτητα. Φέτος όμως τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά: οι τελευταίες νύχτες είναι ζοφώδεις και ταραγμένες, λόγω του δυνατού αέρα και της βροχής, σε σημείο που προετοιμαζόμαστε μάλλον για χειμώνα παρά για καλοκαίρι... Σε μια τέτοια βραδιά, λοιπόν, δε μπορώ να σκεφτώ να ταιριάζει άλλο τραγούδι παρά μόνο το "Dark Night Of The Soul" από το ομώνυμο άλμπουμ των Danger Mouse and Sparklehorse σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη David Lynch κι ένα σωρό άλλους επιφανείς καλλιτέχνες, όπως οι Super Furry Animals, ο Iggy Pop και η Suzanne Vega. Η έκδοση του άλμπουμ, που περιλάμβανε κι ένα βιβλίο εκατό σελίδων, με φωτογραφίες τραβηγμένες από τον David Lynch κι εμπνευσμένες από τη μουσική των δύο βασικών συντελεστών, ήταν προγραμματισμένη για το 2009, αλλά νομικές διαφωνίες με την εταιρεία διανομής ΕΜΙ την καθυστέρησαν ως τον Ιούλιο του 2010. Εντωμεταξύ, ο Mark Linkus των Sparklehorse είχε ήδη αυτοκτονήσει, οπότε το άλμπουμ απέκτησε σχεδόν μυθικό status. Όσον αφορά στο ομώνυμο τραγούδι, με την υπνωτιστική φωνή του David Lynch και το ανατριχιαστικά σκοτεινό βιντεοκλίπ, είναι σίγουρα αντάξιο του αλλόκοτου φιλμικού σύμπαντος του σκηνοθέτη· τώρα, αν είναι τελικά καλή ιδέα για σήμερα το βράδυ, εδώ στην ερημιά, με τον αέρα να σφυρίζει μέσα από το τζάκι, ξέρω κι εγώ, μπορεί και όχι...


Τρίτη 26 Μαΐου 2015

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥ

     Αυτές τις μέρες που τα παιδιά γράφουν εξετάσεις, αναρωτιέμαι τι απ' όλα τούτα που διαβάζουν θα τους μείνει όταν το σχολείο θα έχει πια τελειώσει. Εντάξει, δεν είπα να θυμούνται ανάμεσα σε ποιους έγινε η Ανταλκίδειος Ειρήνη, ας θυμούνται όμως ανάμεσα σε ποιους έγινε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Μα ούτε καν αυτό· πιο σημαντικό μου φαίνεται ν' αντιληφθούν ότι η γνώση ανοίγει τον δρόμο για την ελευθερία· κι ακόμα πιο σημαντικό, περισσότερο κι απ' αυτό, να νιώσουν ότι οι δάσκαλοί τους πίστεψαν σ' αυτό που είναι και σ' αυτό που έχουν τη δυνατότητα να γίνουν. Μπορεί να ζητάω πάρα πολλά σε μια εποχή που έχει απαξιώσει σε τέτοιο βαθμό το σχολείο και τους δασκάλους, ωστόσο, πάντα θα υπάρχει έστω κι ένα παιδί που θα νιώσει τη ζεστασιά της σχέσης μεταξύ μαθητή και δασκάλου και θ' αντλήσει απ' αυτήν δύναμη.
     Ένα τέτοιο παιδί ήταν ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ: αφού έχασε τον πατέρα του όταν ήταν ακόμα μωρό, μεγάλωσε με τη γιαγιά του και την αναλφάβητη και σχεδόν κωφή μητέρα του μέσα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Οι πιθανότητες να ξεφύγει από τη μιζέρια ήταν λίγες, όμως ο μικρός Αλμπέρ ήταν εξαιρετικός μαθητής κι ο δάσκαλός του, ο Λουί Ζερμαίν, έδειξε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του παιδιού και το στήριξε κάνοντας του δωρεάν μαθήματα κι γράφοντάς το στο γυμνάσιο, παρά τις αντιρρήσεις της γιαγιάς του, που θα προτιμούσε να παρατήσει το σχολείο και να πιάσει δουλειά. Τη συνέχεια λίγο πολύ την ξέρουμε: ο Καμύ έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς και φιλοσόφους του 20ου αιώνα και μάλιστα το 1957 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ "για τη σημαντική λογοτεχνική του παραγωγή, η οποία με διαυγή ειλικρίνεια φωτίζει τα προβλήματα της ανθρώπινης συνείδησης των καιρών μας". Λίγο καιρό μετά την απονομή του βραβείου, ο Καμύ έγραψε το παρακάτω γράμμα στον παλιό του δάσκαλο:

19 Νοεμβρίου 1957

Αγαπητέ κύριε Ζερμαίν,

Άφησα λιγάκι να κοπάσει ο θόρυβος που με τριγύριζε όλες αυτές τις μέρες πριν σας μιλήσω λίγο με όλη μου την καρδιά. Μόλις μου έγινε μια πολύ μεγάλη τιμή, την οποία ούτε επιδίωξα ούτε ζήτησα. Όταν όμως έμαθα το νέο, η πρώτη μου σκέψη, μετά τη μητέρα μου, ήταν για σας. Χωρίς εσάς, χωρίς αυτό το στοργικό χέρι που τείνατε στο μικρό, φτωχό παιδί που ήμουν, χωρίς τη διδασκαλία σας και το παράδειγμά σας, τίποτε απ' όλα αυτά δε θα είχε συμβεί. Δεν θεωρώ τόσο σπουδαία αυτού του είδους την τιμή, αλλά αυτή εδώ είναι τουλάχιστον μια ευκαιρία για να σας πω τι ήσασταν και είστε πάντα για μένα και για να σας διαβεβαιώσω ότι οι προσπάθειές σας, η δουλειά σας και η γενναιόδωρη καρδιά που βάλατε μέσα σ' αυτήν είναι πάντα ζωντανές σ' ένα απ' τα μικρά σας σχολιαρόπαιδα, που, παρά την ηλικία, δεν έπαψε να είναι ευγνώμων μαθητής σας.

Σας φιλώ θερμά, 
Αλμπέρ Καμύ

Τι θα μπορούσε να είναι ομορφότερο απ' αυτό;


Εδώ  μπορείτε να διαβάσετε το γράμμα του Καμύ στο πρωτότυπο, καθώς και την απάντηση του δασκάλου του. Παρακάτω μπορείτε ν' ακούσετε τον Καμύ να εκφωνεί τον λόγο του στην τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ και σ' αυτή τη διεύθυνση μπορείτε να τον διαβάσετε σε αγγλική μετάφραση.



Κυριακή 24 Μαΐου 2015

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ BOB DYLAN!

     Σαν σήμερα, 24 Μαΐου του 1941, γεννιέται στο Ντουλούθ της Μινεσότα ο Ρόμπερτ Ζίμμερμαν· είκοσι χρόνια μετά, αλλάζει το όνομά του σε Μπομπ Ντύλαν (ως φόρο τιμής στον ποιητή Ντύλαν Τόμας), μετακομίζει στο Βίλατζ της Νέας Υόρκης κι αλλάζει για πάντα την ιστορία της μουσικής. Χρόνια Πολλά Μπομπ Ντύλαν!




Κυριακή 17 Μαΐου 2015

ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ

(πηγή: book-graphics.blogspot.gr)    

     Δε νομίζω να υπάρχουν ιστορίες που να εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών περισσότερο απ' ό,τι οι ιστορίες με πειρατές: κρυμμένοι θησαυροί, σημαίες με νεκροκεφαλές, ξύλινα πόδια και "γιο χο χο μ' ένα μπουκάλι ρούμι"· ακόμα και τώρα, που έχω πάψει από καιρό να είμαι παιδί, όποτε φέρνω τέτοιες ιστορίες στο μυαλό μου, νιώθω τη φαντασία μου να στροβιλίζεται σε μακρινούς ωκεανούς, εξωτικά νησιά και σπηλιές γεμάτες χρυσάφι... Όσον αφορά στα σημερινά παιδιά, πιστεύω ότι όταν ακούν για πειρατές, το πρώτο που τους έρχεται στο μυαλό είναι "Οι Πειρατές της Καραϊβικής" κι ο Τζόνι Ντεπ στον ρόλο του Τζακ Σπάροου. Για μας όμως, για τις πιο παλιές γενιές, που έχουν μεγαλώσει με Κλασικά Εικονογραφημένα, οι πειρατές είναι πάντα ταυτισμένοι με "Το Νησί των Θησαυρών" του Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον, με τον Λονγκ Τζον Σίλβερ και τον Μαύρο Σκύλο. Μια τέτοια αρχετυπική περιπέτεια θα' πρεπε βέβαια να κλείνεται σ' ένα βιβλίο με επιβλητικό, μεγαλόπρεπο σχεδόν εξώφυλλο, τέτοιο που να ταιριάζει στους πειρατές του κάπτεν Φλιντ· συνήθως όμως, μιας και το βιβλίο απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, οι δημιουργοί των εξωφύλλων πέφτουν στην παγίδα της αισθητικής Ντίσνεϊ, με έντονα χρώματα και όσο το δυνατό περισσότερα πειρατικά σύμβολα στριμωγμένα κάτω από τον τίτλο. Γι' αυτό τον λόγο, όταν είδα το παραπάνω εξώφυλλο από μια τσέχικη έκδοση του 1969, έπρεπε οπωσδήποτε να το μοιραστώ στο μπλογκ. Δεν έχω διαβάσει ποτέ το κανονικό βιβλίο, μόνο τη διασκευή από τ' αγαπημένα Κλασικά · τώρα όμως, με αφορμή αυτό το εξόχως ζοφερό εξώφυλλο κι επειδή φυσικά πλησιάζει το καλοκαίρι και το μυαλό μου τριγυρίζει σε ταξίδια μακρινά, λέω επιτέλους να διαβάσω ολόκληρη τη νουβέλα.

Πέμπτη 14 Μαΐου 2015

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΤΡΙΣΤΑΝ ΤΖΑΡΑ


     Όταν ο Φρόιντ διάβασε το γράμμα με το οποίο ο Μπρετόν του εξηγούσε την επίδραση που είχε η θεωρία του για το ασυνείδητο στο έργο των σουρρεαλιστών, έκανε το εξής σχόλιο: "είναι εντελώς τρελοί· ή ας πούμε κατά 95% -όπως και το καθαρό οινόπνευμα". Αναρωτιέμαι τι θα έλεγε αν είχε έρθει σ' επαφή με το έργο των ντανταϊστών, των προάγγελων δηλαδή των σουρρεαλιστών, που ήταν ακόμα πιο άναρχο, χαοτικό και παράλογο, μιας κι ο παραλογισμός στην τέχνη φαινόταν να είναι η μόνη δύναμη που μπορούσαν ν' αντιτάξουν στον παραλογισμό του πολέμου. Αναρωτιέμαι ακόμα αν η καθημερινότητα ενός ντανταϊστή ποιητή, όπως για παράδειγμα του Τριστάν Τζαρά, ήταν τόσο αντισυμβατική όσο η πνευματική και η πολιτική του δραστηριότητα, αν, ας πούμε, πήγαινε στον φούρνο γυμνός ή αν έτρωγε ωμά χταπόδια. Εντάξει, αυτό το τελευταίο ειδικότερα δεν υπάρχει περίπτωση να το έκανε, δεν ήταν φρενοβλαβής, κι ας λέει ο Φρόιντ· πάντως, οι φωτογραφίες του σπιτιού του στο Παρίσι, δείχνουν ότι πιθανότατα τίποτα στη ζωή αυτού του αντικομφορμιστή δημιουργού δεν ήταν κομφορμιστικό. Όπως λοιπόν διαβάζω στο en.wikiarquitectura.com, το σπίτι του Τριστάν Τζαρά στη λεωφόρο Junot στη Μονμάρτη, σχεδιάστηκε από τον Αυστριακό αρχιτέκτονα Άντολφ Λως το 1925 κι είναι το μοναδικό του έργο στη γαλλική πρωτεύουσα.
     Στο χτίσιμο του σπιτιού του Τζαρά, ο Λως εφάρμοσε την έννοια "Raumplan", σύμφωνα με την οποία κάθε εσωτερικός χώρος έχει τις δικές του διαστάσεις, ανάλογα με το ύφος και τη χρησιμότητά του, ώστε να διατηρεί την αυτονομία του ενώ παράλληλα να συνδέεται λειτουργικά με τους άλλους χώρους. Ξεκινώντας από αυτή τη βασική αρχή, ο Λως έχτισε ένα πενταώροφο οίκημα, χωρισμένο σε δύο μέρη, με εξωτερικούς τοίχους που έχουν μια ελαφρά κλίση προς τα μέσα. Στο κάτω μέρος, που προοριζόταν για ενοικίαση, η πρόσοψη είναι πέτρινη, ενώ στο πάνω, που ήταν για ιδιοκατοίκηση, είναι λευκή. Εξωτερικά, το κτίριο δείχνει στιβαρό, με λιτές, αδρές γραμμές που θυμίζουν αρχαϊκό γλυπτό. Η αίσθηση αυτή επιτείνεται από το μεγάλο εσωτερικό μπαλκόνι στο κέντρο του κτιρίου και τα μικρά παράθυρα, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με τις δύο τεράστιες πόρτες εισόδου. Το εσωτερικό του σπιτιού έχει ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον, καθώς συνδυάζονται υλικά και συνυπάρχουν συμμετρικοί και ασύμμετροι χώροι, οργανωμένοι με έναν διαφορετικό τρόπο.
     Δεν έχω ιδέα από αρχιτεκτονική, ξέρω όμως δυο- τρία πράγματα από ποίηση· πιστεύω λοιπόν ότι η οικία Τζαρά μοιάζει με την ποίησή του: αυτό που αρχικά μοιάζει ασυνάρτητο και παράδοξο, με μια προσεκτικότερη ματιά φανερώνει ότι διέπεται από τη δική του λογική και τελικά επιβάλλεται με τη δύναμή του.

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΑ, ΑΝΤΙ - ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

             Λοχαγέ!
οι βολίδες, οι ανοιχτές δυνάμεις του καταρράκτη μας απειλούν, η θηλιά των φιδιών,
οι αλυσίδες των μαστιγίων, προχωρούν θριαμβικά μέσα στις χώρες που μόλυνε
η συνεχής φρενίτις. Λοχαγέ!
όλες οι κατηγορίες των βασανισμένων ζώων, υπό μορφήν δαγκωμάτων πάνου απ' το κρεβάτι,
χάσκουν σαν αιμάτινοι κύκλοι, μια βροχή πέτρινων δοντιών και τα ίχνη
των ακαθαρσιών μέσα στις κλούβες μάς σκεπάζουν μέσα σε παλτά ατέλειωτα
σαν το χιόνι.
             Λοχαγέ!
οι λάμψεις απ' τα κάρβουνα έγιναν φώκια, αστροπελέκι, έντομο κάτω απ' τα μάτια
σου, οι έφιππες ομάδες των οραματιζομένων, τα τροχοφόρα τέρατα, οι φωνές
των αυτομάτων υπνοβατών, τα ρευστά στομάχια πάνω στις ασημένιες πλάκες,
οι ωμότητες των σαρκοβόρων λουλουδιών θα κυριέψουν την απλή κι υπαίθρια
ζωή και τον κινηματογράφο του ύπνου σου
             Λοχαγέ!
             φυλάξου απ' τα γαλανά μάτια!

Τριστάν Τζαρά, μτφρ. Νίκος Εγγονόπουλος


(πηγή: www.utoopics.com)

Κυριακή 10 Μαΐου 2015

ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΜΑΔΕΣ (ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ)

     Ο George Harrison πίνει μια μπύρα μαζί με τη μητέρα του, η οποία τον κοιτάζει με ολοφάνερη λατρεία λίγο πριν κατεβάσει κι αυτή μια γουλιά. Ό,τι κι αν ονειρευόταν εκείνη τη στιγμή για τον γιο της, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορούσε να φανταστεί το μέγεθος της επιτυχίας του μ' εκείνο το συγκρότημα που είχε φτιάξει με κάτι παιδιά από το σχολείο...

     Σ' αυτή τη φωτογραφία βλέπουμε ένα παχουλό νήπιο που δεν είναι άλλος από τον Keith Richards. Από το βλέμμα καταλαβαίνουμε ότι ήταν ζόρικος ακόμα και ως πιτσιρίκι, αλλά τουλάχιστον τότε η μαμά κρατούσε σφιχτά τα λουριά· μετά που τα χαλάρωσε, τα είδαμε τα χαΐρια του γιου της, τα οποία μπορούμε άλλωστε και να διαβάσουμε στην απολαυστικότατη αυτοβιογραφία του, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροδακιό (σειρά Λατέρνατιβ) και συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο sex and drugs and rock and roll στην πιο καθαρόαιμη μορφή του.

     Κι η αγαπημένη μου Μέριλιν, απαστράπτουσα, δίπλα στη μαμά της. Η Μέριλιν δεν ήταν τυχερό παιδί: ούτε γνώρισε τον πατέρα της ούτε έζησε μαζί με τη μητέρα της, που έπασχε από μανιοκατάθλιψη και περνούσε μεγάλα διαστήματα στο νοσοκομείο. Το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής και εφηβικής της ηλικίας η Μέριλιν το πέρασε στο ορφανοτροφείο και σε ανάδοχες οικογένειες, από τις οποίες όμως καμιά δεν την υιοθέτησε μιας και η μητέρα της δεν ήθελε να υπογράψει τα χαρτιά υιοθεσίας -υποθέτω ότι δεν ήθελε, έστω και τυπικά, να της πάρουν την κόρη της.

     Σ' αυτή τη φωτογραφία βλέπουμε τη μητέρα ενός συγγραφέα αλλά όχι τον ίδιο τον συγγραφέα, καθώς η μητέρα του Γεώργιου Βιζυηνού δεν ποζάρει μαζί με το "Γιωργί" της αλλά με τον άλλο της γιο, τον Μιχαήλο, και τη γυναίκα του. Δε μπορούσα όμως να μην τη συμπεριλάβω στο αφιέρωμα, εφόσον κατέχει τόσο σημαντικό ρόλο στο έργο του γιου της και γενικότερα στην ελληνική λογοτεχνία με το συγκλονιστικό Αμάρτημα της Μητρός μου. Η ζωή μπορούσε να γίνει πολύ σκληρή για τις φτωχές γυναίκες στα Βαλκάνια, στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά ειδικά γι' αυτή την γυναίκα, που είδε όλα της τα παιδιά να πεθαίνουν με τραγικό τρόπο, παραήταν σκληρή.

     Σ' αυτή την οικογενειακή φωτογραφία βλέπουμε τον Νίκο Καζαντζάκη (όρθιος πάνω αριστερά) μαζί με τη μητέρα του που κάθεται δίπλα στον αδερφό της και άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Διαβάζοντας το εκπληκτικό βιβλίο του ψυχιάτρου Πέτρου Χαρτοκόλλη "Λογοτεχνία και Ψυχανάλυση" από τις εκδόσεις Θεμέλιο, αντιλήφθηκα το, κατά κάποιο τρόπο, δράμα του Καζαντζάκη: ενώ πάσχιζε να μοιάσει στη ρωμαλέα προσωπικότητα του πατέρα του, τον αρχετυπικό Κρητικό που περιγράφει στον καπετάν Μιχάλη, στην πραγματικότητα είχε την εύθραυστη ιδιοσυγκρασία της μητέρας του, πράγμα που δε μπόρεσε ποτέ να αποδεχτεί. Ίσως αυτή η αίσθηση ότι προσπαθεί να πείσει για κάτι που δεν είναι και κρύβεται πίσω από τα μεγάλα λόγια του τύπου "δε φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, είμαι λέφτερος" να είναι που με απωθεί στο έργο του.

     Σ' αυτή τη φωτογραφία βλέπουμε τον Τσέχοφ με τη μητέρα του και τις δύο αδερφές του. Ούτε ο Τσέχοφ είχε χαρούμενα παιδικά χρόνια -δεν ξέρω αν υπάρχει μεγάλος συγγραφέας με χαρούμενα παιδικά χρόνια, είμαι όμως σχεδόν σίγουρη ότι δεν υπάρχει μεγάλος Ρώσος συγγραφέας με χαρούμενα παιδικά χρόνια. Ο πατέρας του, όπως και ο πατέρας του Ντοστογιέφσκι, ήταν αυταρχικός, βίαιος και μέθυσος, ενώ η μητέρα του, που υπέφερε όπως και τα παιδιά της από τα ξεσπάσματα του άντρα της, προσπαθούσε να δημιουργήσει έναν άλλο, πιο χαρούμενο κόσμο γι' αυτά, μέσα από τις ιστορίες που τους αφηγούνταν για τα ταξίδια που έκανε σε όλη τη Ρωσία μαζί με τον έμπορο πατέρα της.

     Από τις οικογενειακές φωτογραφίες δε θα μπορούσε να λείπει αυτή του Μαρσέλ Προυστ μαζί με τον αδερφό του Ρομπέρ και την αγαπημένη του μητέρα, της οποίας τα χαρακτηριστικά έχει δώσει στους χαρακτήρες της μητέρας και της γιαγιάς του αφηγητή στο Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. Ο Προυστ ήταν εξαιρετικά δεμένος με τη μάνα του· όντας φιλάσθενος ως παιδί, ενέπνευσε στη μητέρα του μια υπερπροστατευτική συμπεριφορά, που μάλλον τον οδήγησε ν' αναπτύξει μια ανυπόφορη ευαισθησία που άγγιζε (για να μην πω ξεπερνούσε) την υποχονδρία.

     Το αφιέρωμα στις μαμάδες θα κλείσει με τη φωτογραφία του Μπρεχτ και του αδερφού του μαζί με τη μητέρα τους. Πέρα από το ότι ο Μπρεχτ φαίνεται να ήταν ένα γλυκύτατο παιδάκι, έχει γράψει ένα συγκλονιστικό ποίημα για τον θάνατο της μητέρας του, με το οποίο θα ήθελα να κλείσω αυτό εδώ το post:

Τη μορφή της δεν τη θυμάμαι πια, πώς ήταν πριν οι πόνοι της 
αρχίσουν. Αποκαμωμένη, ανασήκωνε τα μαύρα μαλλιά της
απ' το ξεσαρκωμένο μέτωπό της - το βλέπω ακόμα 
κείνο το χέρι να σαλεύει.

Χειμώνες είκοσι τη φοβερίσαν, τα βάσανά της δεν είχαν σωσμό,
κι ο θάνατος ντρεπόταν σαν τη ζύγωνε. Και τότε πέθανε, 
και το κορμί της ήτανε σαν παιδιού κορμί.

Στο δάσος είχε μεγαλώσει.

Πέθανε ανάμεσα σε πρόσωπα που' χαν τραχύνει βλέποντας
την τόσο καιρό να ξεψυχάει. Τη συγχωρέσαμε που έτσι βασανίστηκε,
μα κείνη είχε χαθεί ανάμεσα στα πρόσωπά μας, 
προτού να σβήσει ολότελα.

Τόσοι και τόσοι μας αφήνουνε χωρίς να τους κρατήσουμε.
Έχουμε πει το καθετί, τίποτα πια δεν έχει απομείνει ανάμεσα σε
μας κι εκείνους, σκληραίνουνε τα πρόσωπά μας σαν χωρίζουμε.
Κι όμως το πιο σπουδαίο δεν το είπαμε, τόσο αναμασούσαμε 
τ' ασήμαντα.

Ω, γιατί τα πιο σπουδαία να μην τα πούμε, ήτανε τόσο εύκολο,
και τώρα θα κολαστούμε για τη σιωπή μας. 
Εύκολες ήταν οι λέξεις, σφίγγονταν πίσω από τα δόντια μας.
Καθώς γελούσαμε έπεσαν,
και τώρα το λαιμό μας πνίγουν.

Το δείλι, χτες, πρωτομαγιά, πέθανε η μητέρα μου!
Και δε μπορώ από τη γη να τηνε ξεριζώσω με τα νύχια μου!

Μπέρτολντ Μπρεχτ, "Ποιήματα", μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Εκδόσεις Θεμέλιο


ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΜΑΔΕΣ (ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ)

     Σήμερα είναι η γιορτή της μητέρας, οπότε το σημερινό post, που περιλαμβάνει φωτογραφίες αγαπημένων συγγραφέων και καλλιτεχνών με τις μητέρες τους, είναι αφιερωμένο στις μαμάδες. Οι περισσότεροι θαμώνες του bibliokult είναι εδώ: η Μέριλιν, ο Μπάουιο Ταρκόφσκιο Τσέχοφ κι άλλοι πολλοί, μαζί με τις γυναίκες που τους έφεραν στη ζωή.


     Η Billie Holiday ξεκινά την αυτοβιογραφία της μ' αυτά τα λόγια: "η Μαμά κι ο Μπαμπάς ήταν ακόμη παιδιά όταν παντρευτήκανε. Αυτός ήταν δεκαοχτώ χρονών, η μαμά δεκάξι κι εγώ τριών". Η μητέρα της έκανε ό,τι μπορούσε για να μεγαλώσει την κόρη της, ωστόσο μια φτωχή μαύρη στο γκέτο της Βαλτιμόρης, στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα δε μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα..

     Η μητέρα του Bob Dylan αγκαλιάζει τον γιο της γεμάτη χαρά και περηφάνια. Φαίνεται ότι δεν του κράτησε καμία κακία που άλλαξε το επίθετό του από Zimmerman σε Dylan, ούτε που παράτησε τις σπουδές του κι έφυγε για τη Νέα Υόρκη, αλλάζοντας για πάντα όχι μόνο τη ζωή του αλλά και τη μουσική.

          Ο David Bowie ποζάρει μαζί με τη μητέρα του και αποδεικνύει περίτρανα την παντοδυναμία του DNA: είναι ολόιδιοι.

     Ο Μπόρχες ζούσε μαζί με την μητέρα του ως τον θάνατό της στα 99 της χρόνια, με ένα μικρό διάλειμμα τα τρία χρόνια που ο γιος της ήταν παντρεμένος. Λέγεται βέβαια ότι η ίδια, όταν ήταν ήδη 90 χρονών, ώθησε τον Μπόρχες σ' αυτόν τον γάμο, γιατί ήθελε να είναι σίγουρη ότι κάποια θα φροντίζει τον τυφλό γιο της όταν εκείνη θα έχει πεθάνει, Φαίνεται όμως ότι ο Μπόρχες δεν άντεξε για πολύ μακριά από τη μανούλα...

     Σ' αυτή τη φωτογραφία, η δίχρονη Βιρτζίνια Γουλφ βρίσκεται στην αγκαλιά της μητέρας της, της οποίας ο ξαφνικός θάνατος στα 13 της χρόνια σημάδεψε τη ζωή της -και ποιου παιδιού δε σημαδεύει τη ζωή άλλωστε; Οι αναμνήσεις από τη μητέρα της αλλά και το πώς με την απώλειά της χάθηκαν οι ισορροπίες σε όλη την οικογένεια περιγράφονται στο αυτοβιογραφικό αριστούργημά της "Μέχρι τον Φάρο". Αν θα πρότεινα ένα μόνο βιβλίο για τούτο το καλοκαίρι, θα ήταν αυτό.

     Όταν ο ποιητής Αρσένι Ταρκόφσκι εγκατέλειψε την οικογένειά του, ο γιος του Αντρέι, που ήταν τότε τεσσάρων ετών, έμεινε με τη μητέρα του, την αδερφή του και τη γιαγιά του. Ίσως αυτή η έντονη γυναικεία παρουσία στη ζωή του να σχετίζεται με την τρυφερότητα και τη ζεστασιά που αποπνέουν οι εικόνες του. Η ίδια η μητέρα του πάντως έχει παίξει στον εν πολλοίς αυτοβιογραφικό Καθρέφτη. Η επόμενη, μετά τον  Καθρέφτη ταινία του, η Νοσταλγία, είχε κι αυτή πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, όπως αυτό το απόσπασμα , που ανέβασα στο bibliokult την περσινή Μέρα της Μητέρας.

     Δε νομίζω να υπάρχει μεγαλύτερος πόνος από αυτόν της μάνας που χάνει το παιδί της -κι είναι όλος αποτυπωμένος στο πρόσωπο της μητέρας του αυτόχειρα ποιητή Μαγιακόφσκι. Πώς μπορούν να κρατηθούν στη ζωή όταν χάνουν ό,τι αγαπούν περισσότερο; Νομίζω ότι η ίδια τους η αγάπη για το παιδί τους είναι που τις κρατά στη ζωή· όσο μένουν ζωντανές, μένει ζωντανή η θύμηση του παιδιού τους, μένει ζωντανό κάτι από το αγαπημένο πρόσωπο που δεν υπάρχει πια κι αυτό είναι αρκετό για να μπορέσουν εκείνες να συνεχίσουν να υπάρχουν.

     Η μητέρα του Αλμπέρ Καμύ, τον οποίο μεγάλωσε μόνη με πάρα πολλές στερήσεις, αγγίζει με τρυφερότητα τη φωτογραφία του γιου της, που σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στις 4 Ιανουαρίου του 1960, λίγο πριν κλείσει τα 47 του χρόνια.

Παρασκευή 8 Μαΐου 2015

ΘΕΜΑ ΓΙΑ ΔΙΗΓΗΜΑ

Τέσσερα ξυπόλητα παιδιά
ήρθαν να δουν τη μητέρα τους στο Νοσοκομείο.
Είναι γύρω απ' το κρεβάτι της.
Και δε μιλούν.
Τι να πουν; Δεν ξέρουν τι να πουν.
Μιλά εκείνη. Μιλά διαρκώς εκείνη.
Και τα ρωτά και τα ρωτά
χωρίς να περιμένει απάντηση
και τους πασπατεύει τα κεφάλια.
Έπειτα τους δίνει τέσσερις καραμέλες
που της τις πρόσφερε χτες μια άλλη άρρωστη
και τις φύλαξε
(Της είχε πει: "Μπορώ να πάρω τέσσερις;")
Όταν χτύπησε το κουδούνι τα παιδιά έφυγαν,
τα δυο μεγάλα έσερναν τα δυο μικρά κι έφυγαν.
Ξυπόλητα καθώς ήταν, σιωπηλά καθώς ήταν,
έφυγαν σα γατάκια.
Μα δεν έφυγαν αμέσως απ' το Νοσοκομείο,
έμειναν πολλή ώρα ακόμα στην αυλή.
Κι η μητέρα όλο και ρωτά τις νοσοκόμες
αν τα βλέπουν απ' το μπαλκόνι,
όλο και ρωτά.

Κώστας Μόντης

Antonio Arissa (πηγή; blog.burnedshoes.com)

Τρίτη 5 Μαΐου 2015

ΚΟΥΙΖ: ΑΠΟ ΠΟΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΑ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ;

     Πολλές φορές ένα βιβλίο δίνει την έμπνευση για ένα σενάριο ταινίας και κάποιες -λιγότερες- για ένα τραγούδι. Παρακάτω λοιπόν παραθέτονται τίτλοι γνωστών τραγουδιών των οποίων οι στίχοι είναι εμπνευσμένοι από γνωστά βιβλία. Ποια είναι αυτά; Οι απαντήσεις (που όπως πάντα βρίσκονται στα σχόλια) μας δίνουν και μια μικρή ιδέα για τις αναγνωστικές προτιμήσεις αγαπημένων καλλιτεχνών.

  1. Sympathy for the devil -Rolling Stones
  2. White Rabbit - Jefferson Airplane
  3. Misty Mountains - Led Zeppelin
  4. Δεν Ήταν Νησί - Μάνος Χατζιδάκις
  5. Superman - David Bowie
  6. Venus In Furs - Velvet Underground
  7. Killing an Arab - The Cure
  8. Banga - Patti Smith
  9. 2+2=5 - Radiohead
  10. Ulysses - Franz Ferdinand