ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΤΡΙΣΤΑΝ ΤΖΑΡΑ

     Όταν ο Φρόιντ διάβασε το γράμμα με το οποίο ο Μπρετόν του εξηγούσε την επίδραση που είχε η θεωρία του για το ασυνείδητο στο έργο των σουρρεαλιστών, έκανε το εξής σχόλιο: "είναι εντελώς τρελοί· ή ας πούμε κατά 95% -όπως και το καθαρό οινόπνευμα". Αναρωτιέμαι τι θα έλεγε αν είχε έρθει σ' επαφή με το έργο των ντανταϊστών, των προάγγελων δηλαδή των σουρρεαλιστών, που ήταν ακόμα πιο άναρχο, χαοτικό και παράλογο, μιας κι ο παραλογισμός στην τέχνη φαινόταν να είναι η μόνη δύναμη που μπορούσαν ν' αντιτάξουν στον παραλογισμό του πολέμου. Αναρωτιέμαι ακόμα αν η καθημερινότητα ενός ντανταϊστή ποιητή, όπως για παράδειγμα του Τριστάν Τζαρά, ήταν τόσο αντισυμβατική όσο η πνευματική και η πολιτική του δραστηριότητα, αν, ας πούμε, πήγαινε στον φούρνο γυμνός ή αν έτρωγε ωμά χταπόδια. Εντάξει, αυτό το τελευταίο ειδικότερα δεν υπάρχει περίπτωση να το έκανε, δεν ήταν φρενοβλαβής, κι ας λέει ο Φρόιντ· πάντως, οι φωτογραφίες του σπιτιού του στο Παρίσι, δείχνουν ότι πιθανότατα τίποτα στη ζωή αυτού του αντικομφορμιστή δημιουργού δεν ήταν κομφορμιστικό. Όπως λοιπόν διαβάζω στο en.wikiarquitectura.com, το σπίτι του Τριστάν Τζαρά στη λεωφόρο Junot στη Μονμάρτη, σχεδιάστηκε από τον Αυστριακό αρχιτέκτονα Άντολφ Λως το 1925 κι είναι το μοναδικό του έργο στη γαλλική πρωτεύουσα.
     Στο χτίσιμο του σπιτιού του Τζαρά, ο Λως εφάρμοσε την έννοια "Raumplan", σύμφωνα με την οποία κάθε εσωτερικός χώρος έχει τις δικές του διαστάσεις, ανάλογα με το ύφος και τη χρησιμότητά του, ώστε να διατηρεί την αυτονομία του ενώ παράλληλα να συνδέεται λειτουργικά με τους άλλους χώρους. Ξεκινώντας από αυτή τη βασική αρχή, ο Λως έχτισε ένα πενταώροφο οίκημα, χωρισμένο σε δύο μέρη, με εξωτερικούς τοίχους που έχουν μια ελαφρά κλίση προς τα μέσα. Στο κάτω μέρος, που προοριζόταν για ενοικίαση, η πρόσοψη είναι πέτρινη, ενώ στο πάνω, που ήταν για ιδιοκατοίκηση, είναι λευκή. Εξωτερικά, το κτίριο δείχνει στιβαρό, με λιτές, αδρές γραμμές που θυμίζουν αρχαϊκό γλυπτό. Η αίσθηση αυτή επιτείνεται από το μεγάλο εσωτερικό μπαλκόνι στο κέντρο του κτιρίου και τα μικρά παράθυρα, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με τις δύο τεράστιες πόρτες εισόδου. Το εσωτερικό του σπιτιού έχει ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον, καθώς συνδυάζονται υλικά και συνυπάρχουν συμμετρικοί και ασύμμετροι χώροι, οργανωμένοι με έναν διαφορετικό τρόπο.
     Δεν έχω ιδέα από αρχιτεκτονική, ξέρω όμως δυο- τρία πράγματα από ποίηση· πιστεύω λοιπόν ότι η οικία Τζαρά μοιάζει με την ποίησή του: αυτό που αρχικά μοιάζει ασυνάρτητο και παράδοξο, με μια προσεκτικότερη ματιά φανερώνει ότι διέπεται από τη δική του λογική και τελικά επιβάλλεται με τη δύναμή του.

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΑ, ΑΝΤΙ - ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

             Λοχαγέ!
οι βολίδες, οι ανοιχτές δυνάμεις του καταρράκτη μας απειλούν, η θηλιά των φιδιών,
οι αλυσίδες των μαστιγίων, προχωρούν θριαμβικά μέσα στις χώρες που μόλυνε
η συνεχής φρενίτις. Λοχαγέ!
όλες οι κατηγορίες των βασανισμένων ζώων, υπό μορφήν δαγκωμάτων πάνου απ' το κρεβάτι,
χάσκουν σαν αιμάτινοι κύκλοι, μια βροχή πέτρινων δοντιών και τα ίχνη
των ακαθαρσιών μέσα στις κλούβες μάς σκεπάζουν μέσα σε παλτά ατέλειωτα
σαν το χιόνι.
             Λοχαγέ!
οι λάμψεις απ' τα κάρβουνα έγιναν φώκια, αστροπελέκι, έντομο κάτω απ' τα μάτια
σου, οι έφιππες ομάδες των οραματιζομένων, τα τροχοφόρα τέρατα, οι φωνές
των αυτομάτων υπνοβατών, τα ρευστά στομάχια πάνω στις ασημένιες πλάκες,
οι ωμότητες των σαρκοβόρων λουλουδιών θα κυριέψουν την απλή κι υπαίθρια
ζωή και τον κινηματογράφο του ύπνου σου
             Λοχαγέ!
             φυλάξου απ' τα γαλανά μάτια!

Τριστάν Τζαρά, μτφρ. Νίκος Εγγονόπουλος

(πηγή: www.utoopics.com)