Το αφιέρωμα στη φιλοσοφία θα κλείσει μ' ένα τραγούδι. Ε, ναι, παραδέχομαι ότι είναι λίγο γελοίο κλείσιμο, σαν να πρόκειται για σχολική γιορτή. Ωστόσο, το αφιέρωμα επικεντρώθηκε, κατά κάποιο τρόπο, στη φιλοσοφία στην καθημερινή ζωή κι η μουσική είναι πολύ βασικό κομμάτι της καθημερινότητας, τουλάχιστον της δικής μου, αφού η μόνη ώρα που δεν ακούω μουσική είναι όταν κοιμάμαι...Μη φοβάστε όμως! Δεν πρόκειται ν' αναρτήσω το "Σωκράτη, εσύ, σούπερσταρ"! Το τραγούδι λέγεται "lathe biosas", από το EP Taraxis- Ataraxia των Pelican, ένα συγκρότημα από το Σικάγο.
Η φράση "λάθε βιώσας" ανήκει στον Επίκουρο, έναν πολύ σημαντικό αλλά παρεξηγημένο Αθηναίο φιλόσοφο του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο Επίκουρος έζησε σε μια εποχή παρόμοια με τη δική μας: ο θεσμός της πόλης- κράτους είχε παρακμάσει και οι πολίτες στέκονταν φοβισμένοι κι ανήσυχοι μπροστά στη "νέα τάξη πραγμάτων" που ερχόταν, δηλαδή μπροστά στον ελληνιστική εποχή της εκμηδένισης του ατόμου και της επιβολής της αυταρχικής εξουσίας. Ο Επίκουρος λοιπόν προσπάθησε ν' αντιμετωπίσει τους φόβους των ανθρώπων, που τους στερούσαν την ψυχική τους ηρεμία, μέσω των απολαύσεων. Εδώ ακριβώς έγκειται η παρεξήγηση όσον αφορά στον Επίκουρο. Δε μιλά για τις απολαύσεις με την έννοια της παράδοσης στη φιληδονία αλλά με την έννοια της ικανοποίησης του αναγκαίου. Προέκρινε δηλαδή την ολιγάρκεια και την αυτάρκεια, επειδή μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγαλύτερη απόλαυση από ό,τι η κατανάλωση του περιττού, μιας και συνδέονται με την ελευθερία, που οδηγεί με τη σειρά της στην ευτυχία, ενώ, αντίθετα, η υπερκατανάλωση κρατά τον άνθρωπο δέσμιο.
Ειδικότερα όσον αφορά στη φράση "λάθε βιώσας", υπάρχει συχνά η παρανόηση ότι συμβουλεύει τους ανθρώπους να ζουν στην αφάνεια. Στην πραγματικότητα όμως, η συμβουλή του αναφέρεται στην απελευθέρωση από τα δεσμά της δημόσιας ζωής, όχι με την έννοια της απομόνωσης αλλά της απομάκρυνσης από το άμορφο και άβουλο πλήθος. Δε γνωρίζω πολλά για τον Επίκουρο, γι' αυτό δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο. Νιώθω όμως την ανάγκη να διαβάσω περισσότερα για να επαναπροσδιορίσω καλύτερα τη στάση μου στην κινούμενη άμμο της σημερινής πραγματικότητας. Ως μη ειδική λοιπόν, δε μπορώ να σας προτείνω βιβλία για την επικούρεια φιλοσοφία, όσοι όμως γνωρίζουν περισσότερα για το θέμα (Στηβ, μ' ακούς;;), ας γράψουν τις προτάσεις τους και τις επισημάνσεις τους στα σχόλια.
Αν σας πόνεσε το κεφάλι σας με τη φιλοσοφία, αρχίστε να το κουνάτε πάνω- κάτω σαν παλιοί καλοί μεταλάδες με το "lathe biosas"!
Η φράση "λάθε βιώσας" ανήκει στον Επίκουρο, έναν πολύ σημαντικό αλλά παρεξηγημένο Αθηναίο φιλόσοφο του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο Επίκουρος έζησε σε μια εποχή παρόμοια με τη δική μας: ο θεσμός της πόλης- κράτους είχε παρακμάσει και οι πολίτες στέκονταν φοβισμένοι κι ανήσυχοι μπροστά στη "νέα τάξη πραγμάτων" που ερχόταν, δηλαδή μπροστά στον ελληνιστική εποχή της εκμηδένισης του ατόμου και της επιβολής της αυταρχικής εξουσίας. Ο Επίκουρος λοιπόν προσπάθησε ν' αντιμετωπίσει τους φόβους των ανθρώπων, που τους στερούσαν την ψυχική τους ηρεμία, μέσω των απολαύσεων. Εδώ ακριβώς έγκειται η παρεξήγηση όσον αφορά στον Επίκουρο. Δε μιλά για τις απολαύσεις με την έννοια της παράδοσης στη φιληδονία αλλά με την έννοια της ικανοποίησης του αναγκαίου. Προέκρινε δηλαδή την ολιγάρκεια και την αυτάρκεια, επειδή μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγαλύτερη απόλαυση από ό,τι η κατανάλωση του περιττού, μιας και συνδέονται με την ελευθερία, που οδηγεί με τη σειρά της στην ευτυχία, ενώ, αντίθετα, η υπερκατανάλωση κρατά τον άνθρωπο δέσμιο.
Ειδικότερα όσον αφορά στη φράση "λάθε βιώσας", υπάρχει συχνά η παρανόηση ότι συμβουλεύει τους ανθρώπους να ζουν στην αφάνεια. Στην πραγματικότητα όμως, η συμβουλή του αναφέρεται στην απελευθέρωση από τα δεσμά της δημόσιας ζωής, όχι με την έννοια της απομόνωσης αλλά της απομάκρυνσης από το άμορφο και άβουλο πλήθος. Δε γνωρίζω πολλά για τον Επίκουρο, γι' αυτό δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο. Νιώθω όμως την ανάγκη να διαβάσω περισσότερα για να επαναπροσδιορίσω καλύτερα τη στάση μου στην κινούμενη άμμο της σημερινής πραγματικότητας. Ως μη ειδική λοιπόν, δε μπορώ να σας προτείνω βιβλία για την επικούρεια φιλοσοφία, όσοι όμως γνωρίζουν περισσότερα για το θέμα (Στηβ, μ' ακούς;;), ας γράψουν τις προτάσεις τους και τις επισημάνσεις τους στα σχόλια.
Αν σας πόνεσε το κεφάλι σας με τη φιλοσοφία, αρχίστε να το κουνάτε πάνω- κάτω σαν παλιοί καλοί μεταλάδες με το "lathe biosas"!
Λίγο πριν δω την υπέροχη ταινία....Δεν με λένε Στηβ αλλά είπα να καταθέσω τα όσα ξέρω δηλαδή εγώ έχω διαβάσει δύο βιβλία για τον Επίκουρο. Το ένα είναι του Νίκου Ψυρούκη "Ο Επίκουρος και η εποχή μας". Πέρα από τον φιλοσοφικό σχολιασμό έχει μεταφράσει και ένα σημαντικό κομμάτι από το έργο του. Όταν το είχα διαβάσει μου είχε αρέσει η πρωτότυπη και επαναστατική του ματιά. Το δεύτερο που διάβασα, ήταν του Ιρβιν Γιάλομ "Στον κήπο του Επίκουρου" που είναι η συνάντηση του Γιάλομ με τον Επίκουρο και διακρινόταν από την γνωστή αμερικάνικη ελαφράδα, αλλά παρόλα αυτά θεωρώ ότι είναι αρκετά ενδιαφέρον. Αναμένω και εγώ με ανυπομονησία το σχόλιο του Στηβ για άλλη βιβλιογραφία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛέω να μην σχολιάσω το τραγούδι.......των lathe Biosas αλλά το ίδιο το λάθαι βιώσας που με μπερδεύει αφάνταστα! Νομίζω όμως ότι ταιριάζει σε εποχές σαν τη δική μας, τυφλές......
καλή εβδομάδα. Αύριο θα γράψω για την ταινία.
Σ' ευχαριστώ πολύ! Πολύ ωραία αυτά που προτείνεις, γιατί προσεγγίζουν τη φιλοσοφία του Επίκουρου από εντελώς διαφορετικές σκοπιές, οπότε μας βοηθούν να σχηματίσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Θα προσπαθήσω να τα διαβάσω μέσα στο καλοκαίρι, καλό βράδυ!
Διαγραφήο Επίκουρος είναι ένας από τους πιο παρεξηγημένους φιλοσόφους,δεν ειναι ενας χυδαίος υλιστής,ούτε ηδονοθήρας,πολύ σωστά το σημειώνεις.Το λάθε βιώσας τώρα σίγουρα δεν σημαίνει την απομόνωση και την ερημιά.Πίστευαν οι Επικούρειοι,όντες δυσαρεστημένοι με την πολιτική κατάσταση της εποχής τους,ότι δεν αξίζει να ασχολούνται με τα κοινά.Το ιδανικό τους ήταν αυτόνομες κοινότητες φίλων-ο κήπος-,οι οποίοι ζουν σε ένα κλίμα φιλίας,αλληλεγγύης και ηρεμίας,όχι όμως ηδονοθηρίας.Ήταν δηλαδή αναχωρητές.Ωστόσο,αν και αηδιασμένοι με τα δημόσια πράγματα,δεν υπήρξαν επαναστάτες,ούτε ασχολήθηκαν ποτέ με τις κοινές υποθέσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕξ'ίσου ενδιαφέροντες και κατά την γνώμη μου πιο καλοί είναι οι σύγχρονοί τους στωικοί,οι οποίοι διεκήρυτταν την απάθεια και ήταν πολύ πιο ασκητικοί και αυστηροί από τους Επικούρειους.Πολλοί τους έβριζαν-τους στωικούς-σαν ψυχρά τέρατα,κάτι που φυσικά δεν είναι αλήθεια.Ωστόσο οι στωικοί ασχολούνταν συνεχώς με την πολιτική με πολλούς τρόπους.Οι πρώτοι Στωικοί ήταν γνήσιοι επαναστάτες,αργότερα πολλοί στωικοι φιλόσοφοι-Επίκτητος,Σενέκας-διετέλεσαν σύμβουλοι αυτοκρατόρων και φυσικα τρανό παράδειγμα ο τελευταίος μεγάλος στωικός φιλόσοφος,ο Μάρκος Αυρήλιος,ο οποίος τύχαινε να είναι......αυτοκράτορας της Ρωμαικής αυτοκρατορίας.
Η ιστορική εποχή πάντως είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε και να αγαπήσουμε αυτά τα φιλοσοφικά ρεύματα.Βρισκόμαστε στην ελληνιστική εποχή,όπου μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου,έχουν διαλυθεί τα πάντα.Επιδρομές βαρβαρικών φύλλων και κυρίως αμέτρητοι αιματηροί εμφύλιοι συνθέτουν ένα σκηνικό το λιγότερο αστάθειας ή αβεβαιότητας.Ο απλός κόσμος αλλά και οι διαννοούμενοι δεν ξέρουν αν την επόμενη μέρα θα είναι ζωντανοί,οπότε κυριάρχησαν φιλοσοφίες παρηγορίας,οι οποίες πρέσβευαν την απάθεια,την εσωτερική γαλήνη,την εγκαρτέρηση και την υπομονή.Όπως πολύ σωστά έλεγε ένας μελετητής-Η φιλοσοφία μετατρέπεται σε ένα καταφύγιο και νοσοκομείο,όπου όλοι οι πονεμένοι αναζητούν παρηγορία.
Δύο ενδιαφέρουσες υποσημειώσεις.
α-Τόσο οι στωικοί,όσο και οι Επικούρειοι προέρχονται και οι αρχικές τους επιρροές ήταν από τους Κυνικούς.
β-Ένας παρατηρητικός μελετητής θα διακρίνει και κάτι άλλο-οι Επικούρειοι λιγότερο,οι Στωικοί σχεδόν ξεκάθαρα προετοιμάζουν το νέο,που έρχεται,θα αλλάξει και θα ενταφιάσει τον αρχαίο κόσμο και με την σειρά του θα εγκαινιάσει μια εντελώς νέα εποχή-τον Χριστιανισμό.
Για βιβλιογραφία προτείνω τα εξής-Επίκουρος,συλλογικό έγο,εκδόσεις Θύραθεν,
Στωικοί,Επικούρειοι,Σκεπτικοί,του R.W.Sharples,πάλι εκδόσεις Θύραθεν,
Επίκουρος,του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη,εκδόσεις της Εστίας
Η Ελληνιστκή φιλοσοφία,συλλογικό έργο,εκδόσεις ΜΙΕΤ
και το βιβλίο του Ν.Ψυρούκη βέβαια είναι εξαιρετικό.
Όλα τα προαναφερθέντα βιβλία βρίσκονται είναι φτηνά εκτός όμως από αυτό του ΜΙΕΤ,το οποίο όμως αξίζει τα λεφτά του.
Στηβ
Το' ξερα ότι μπορούσα να βασιστώ σε σένα! Σ' ευχαριστώ πολύ, ουσιαστικό και διαυγέστατο το κείμενό σου και τα βιβλία που προτείνεις εξαιρετικά! Ιδιαίτερα αυτό από το ΜΙΕΤ, μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον. Ίσως, σε ένα δεύτερο αφιέρωμα στη φιλοσοφία, το bibliokult μπορεί να φιλοξενήσει μια ανάρτησή σου για τους στωικούς;;;Καλό απόγευμα!
Διαγραφήβέβαια,μεγάλη μου τιμή
ΔιαγραφήΣτηβ
Λάθε και όχι λάθαι, τώρα το είδα.....Ντροπή μου..και καλημέρα. Πολύ ωραίο το κείμενο του Στηβ και κατατοπιστικό. Ευχαριστούμε.
ΑπάντησηΔιαγραφή- Ανάμεσα σ'ένα ζεστό, άνετο γραφείο, και σ'αυτόν τον θάλαμο, δεν υπάρχει διαφορά - λέει ο γιατρός. Η ηρεμία και η ευχαρίστηση του ανθρώπου, δεν βρίσκονται έξω απ'αυτόν, αλλά μέσα του.
ΑπάντησηΔιαγραφή- Πώς δηλαδή;
- Ένας παρακατιανός άνθρωπος, περιμένει το καλό ή το κακό απ'έξω, από κάποιο αμαξάκι ή ένα άνετο γραφείο, μα ο πνευματικός άνθρωπος, το περιμένει απ'τον εαυτό του.
- Τη φιλοσοφία αυτή, να πας να την κηρύξεις στην Ελλάδα, όπου κάνει ζέστη και μοσκοβολούν οι νεραντζιές, για δω όμως, δεν είναι κατάλληλη. Με ποιόν κουβέντιαζα για τον Διογένη; Μ'εσένα;
- Ναι, χθες το βράδυ.
- Ο Διογένης δε χρειαζόταν γραφείο και ζεστό σπίτι, γιατί εκεί κάτω δεν κρυώνεις, μπορείς πολύ καλά να κοιμάσαι μέσα σ'ένα βαρέλι και να τρως πορτοκάλια κι ελιές. Μα για φέρε τον να ζήσει στη Ρωσία, - τότε δε θα περιμένει τον Δεκέμβρη, αλλά απ'τον Μάη θα γύρευε κάμαρα, να τρυπώσει. Στοιχηματίζω πως θα 'χε γίνει ένα κουβάρι απ'το κρύο.
- Όχι. Μπορείς να μην αισθάνεσαι το κρύο, όπως και κάθε πόνο γενικά. Ο Μάρκος Αυρήλιος έλεγε: "Ο πόνος δεν είναι παρά μια έντονη παράσταση της οδύνης. Προσπάθησε να μεταβάλεις την παράσταση αυτή, απόκρουσέ την, μην παραπονείσαι, και τότε ο πόνος θα εξαφανισθεί". Αυτό είναι σωστό. Ο σοφός, ή απλούστατα ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, διακρίνεται ακριβώς από την περιφρόνησή του απέναντι στις οδύνες. Είναι πάντα ευχαριστημένος και με τίποτα δεν απορεί.
- Ώστε εγώ πρέπει να είμαι ηλίθιος, αφού υποφέρω, δεν είμαι ευχαριστημένος και απορώ με την αχρειότητα των ανθρώπων...
Άντον Τσέχοφ, Θάλαμος 6, μετάφραση Μέλπως Αξιώτη
Πολύ ωραία η τσεχοφική προσέγγιση του στωικισμού, σ' ευχαριστώ! Κι ο Τσέχοφ, άλλωστε, δεν είχε μια στωικότητα και στο έργο και στην ίδια τη ζωή του; Καλό βράδυ!
Διαγραφή