Ο ΑΝΘΡΩΠΑΚΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΓΓΕΛΣΚ

      Ο Μάνος Χατζιδάκις, στο βιβλίο του "Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι", από τις εκδόσεις  Ίκαρος, αναφέρει το εξής περιστατικό: το 1943, στην Κατοχή, ο Γκάτσος τον ρωτά τι διαβάζει κι εκείνος απαντά ότι διαβάζει "Μάσκα". Ο Γκάτσος τότε τον προτρέπει, εφόσον διαβάζει αστυνομικά μυθιστορήματα, ν' ανακαλύψει την Αγκάθα Κρίστι και τον Ζορζ Σιμενόν... Άλλο ένα στοιχείο που δείχνει ότι ο Γκάτσος, εκτός από κορυφαίος ποιητής και στιχουργός, ήταν και ωραίος τύπος! Όχι τόσο για την προτίμηση στην Αγκάθα Κρίστι, όσο για τον Ζορζ Σιμενόν, τον Βέλγο συγγραφέα που έχει εκδόσει 400 έργα κι έχει επινοήσει έναν από τους εμβληματικότερους ντετέκτιβ στην ιστορία του μυθιστορηματικού εγκλήματος, τον επιθεωρητή Μαιγκρέ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν αρκετά από τα βιβλία του, σε εξαιρετική μετάφραση της Αργυρώς Μακάρωφ, από τις εκδόσεις Άγρα.
     Για μένα  όμως, το ωραιότερο βιβλίο του δεν έχει ήρωα τον επιθεωρητή Μαιγκρέ. Αντίθετα, ο ήρωας του δεν έχει τίποτα το ηρωικό πάνω του, είναι ένας πράος, ταπεινός ανθρωπάκος, "ο ανθρωπάκος από το Αρχάγγελσκ", ο Ρωσοεβραίος παλαιοβιβλιοπώλης Ζονάς Μιλκ. Στην ουσία πρόκειται για μια ιστορία bullying, μιας και -κακά τα ψέμματα- το bullying δεν περιορίζεται στο χώρο του σχολείου. Απεναντίας, η κοινωνική απομόνωση και ο εκφοβισμός του ανθρώπου που φαίνεται διαφορετικός, αδύναμος κι ανίκανος να υπερασπιστεί τον εαυτό του συναντώνται σ' όλους τους κοινωνικούς χώρους.
     Ο Ζονάς Μιλκ, λοιπόν, κατοικεί στην πλατεία της Παλαιάς Αγοράς μιας μικρής γαλλικής κωμόπολης από παιδί, από τότε δηλαδή που οι γονείς του έφυγαν από την επαναστατική Ρωσία κι εγκαταστάθηκαν εκεί. Αν κι έχει ζήσει όλη του τη ζωή σ' αυτή τη γειτονιά, οι υπόλοιποι κάτοικοι δεν τον θεωρούν "δικό τους". Απόδειξη, το ότι αγνοούν το γεγονός ότι είναι ένας από τους

σπουδαιότερους συλλέκτες γραμματοσήμων παγκοσμίως, με μια συλλογή πραγματικό θησαυρό. Για τον Ζονάς Μιλκ, όμως, τα γραμματόσημα δεν είναι απλώς κομμάτια μιας συλλογής. Είναι παράλληλα ένας τρόπος να μάθει τον κόσμο και κυρίως τη Ρωσία, την πατρίδα που δε θυμάται μα ξέρει καλά μέσα από τα λεπτεπίλεπτα οδοντωτά χαρτάκια. Ωστόσο η γυναίκα του, η νεαρή Τζίνα, γνωρίζει καλά τη χρηματική αξία της συλλογής, γι' αυτό όταν φεύγει από το σπίτι φροντίζει να πάρει μαζί της τα πιο σπάνια γραμματόσημά του. Όμως ο ευγενέστατος κύριος Ζονάς προτιμά να μην εκθέσει τη γυναίκα του, γι' αυτό, όταν το πρωί τον ρωτάνε για κείνην, λέει ένα αθώο ψέμα: ότι έχει πάει σε μια φίλη της σε άλλη πόλη. Αλλά καθώς η Τζίνα δεν επιστρέφει, όλοι αρχίζουν να υποψιάζονται ότι την έχει δολοφονήσει. Κι εδώ ακριβώς ξεκινά το ανελέητο ανθρωποκυνηγητό που γίνεται με λοξές ματιές, προσβλητικές κουβέντες και οδυνηρές αποκαλύψεις κι οδηγεί τον εύθραυστο Ζονάς Μιλκ στην ψυχολογική κατάρρευση. Η ευαίσθητη σκιαγράφηση της προσωπικότητας του ανθρωπάκου από το Αρχάγγελσκ και η περιγραφή της σταδιακής κατάπτωσής του, καθώς κι η απεικόνιση των αδυσώπητων νοικοκυραίων που δεν έχουν ενδοιασμούς να καταστρέψουν έναν άνθρωπο μόνο και μόνο επειδή είναι διαφορετικός, στην ουσία μόνο και μόνο επειδή μπορούν, είναι που κάνουν το βιβλίο αυτό κορυφαίο.