Η ΛΙΣΤΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΟΥ MAD MEN

     

 Σήμερα το βράδυ θα προβληθεί στην Αμερική το πρώτο επεισόδιο του τελευταίου κύκλου της σειράς Mad Men. Υποθέτω ότι, αφού είδαμε την άνοδο και την πτώση του Don Draper, ήρθε η ώρα να δούμε και την πρόσκρουσή του στο έδαφος. Βέβαια, το "τι θα γίνει τελικά" δεν έχει τόση σημασία σ' αυτή τη σειρά· το βάθος των χαρακτήρων, που αναγκάζονται κάτω από το βάρος των ίδιων των επιλογών τους ν' αναθεωρήσουν τη ζωή τους και να υπομείνουν τον εαυτό τους, και η πιστή αναπαράσταση της εποχής, τόσο της αισθητικής της όσο και του πνεύματός της, θυμίζουν μυθιστόρημα -και το επικείμενο τέλος με κάνει να στενοχωριέμαι με τον ίδιο τρόπο που στενοχωριέμαι όταν φτάνω στις τελευταίες σελίδες ενός βιβλίου που με έχει απορροφήσει ολοκληρωτικά. Ωστόσο, η σχέση της σειράς με τη λογοτεχνία δε σταματά εδώ: υπάρχει άλλη μία, πιο προφανής σύνδεση κι αυτή είναι η συχνή εμφάνιση των ηρώων και κυρίως του πρωταγωνιστή με ένα βιβλίο ανά χείρας. Εννοείται ότι αυτό το στοιχείο δεν έχει περάσει απαρατήρητο από το ίντερνετ, όπου έχουν γραφτεί ένα σωρό για τα βιβλία που διαβάζουν οι Mad Men και τους πιθανούς συμβολισμούς που κρύβουν οι επιλογές τους. Όμως για ποιο λόγο οι δημιουργοί της σειράς παρουσιάζουν τόσο συχνά τους ήρωές τους να διαβάζουν βιβλία; Θα μπορούσε κανείς να πει ότι εκείνη την εποχή οι άνθρωποι διάβαζαν περισσότερο, αλλά δε νομίζω ότι ισχύει κάτι τέτοιο. Κοιτάζοντας κανείς τη λίστα που συγκρότησε η Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης για τα βιβλία που κάνουν την εμφάνισή τους στη σειρά, καταλήγει ότι πρόκειται για έναν ακόμα τρόπο να δοθεί το στίγμα της εποχής, αφού τα περισσότερα εκδόθηκαν τη δεκαετία του '60 και πολλά απ' αυτά έγιναν τόσο δημοφιλή που γρήγορα μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο. Ίσως όμως να υπάρχει ένας επιπρόσθετος λόγος, ειδικά για την περίπτωση του Don Draper, που είναι ο πιο αδηφάγος αναγνώστης μεταξύ των ηρώων: πιθανώς, το εύρος των επιλογών του να είναι ένα ακόμα μέσο για να υπογραμμιστεί η πολυπλοκότητα της ψυχοσύνθεσής του.
     Ας δούμε λοιπόν τι διάβαζαν οι άνθρωποι τη δεκαετία του εξήντα στη Νέα Υόρκη και κατ' επέκταση, λίγο - πολύ, σ' όλον τον δυτικό κόσμο, αφού, είτε το θέλουμε είτε όχι, όσον αφορά στην ποπ κουλτούρα, η Αμερική είναι που δίνει τον τόνο. Πιστεύω ότι τα βιβλία της λίστας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: όσα εκδόθηκαν εκείνη την εποχή, έγιναν εξαιρετικά δημοφιλή και μετά ξεχάστηκαν, όσα εκδόθηκαν τότε και κατάφεραν να γίνουν κλασικά και όσα ήταν ήδη κλασικά. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν βιβλία που κατά κύριο λόγο δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά αλλά έχουμε δει την κινηματογραφική τους μεταφορά. Ανάμεσά τους, εκείνο που τράβηξε πρώτο την προσοχή μου είναι το"The Fixer" (1966) του Bernard Malamud, με θέμα την άδικη φυλάκιση ενός Εβραίου στην τσαρική Ρωσία. Το βιβλίο μετατράπηκε στην ομώνυμη ταινία με τον Άλαν Μπέιτς, η οποία προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο "Ο Άνθρωπος Από Το Κίεβο" και παρ' όλο που έχω να τη δω από τότε που ήμουν παιδί, έχει εντυπωθεί μέσα μου με έναν τρόπο που λίγες ταινίες το έχουν καταφέρει.  Ακόμα ένα χαρακτηριστικό βιβλίο είναι το "Exodus" (1958) του Leon Uris, το οποίο αναφέρεται στην εγκατάσταση των Εβραίων στην Παλαιστίνη. Έκανε τεράστια επιτυχία στην Αμερική και λίγα χρόνια αργότερα γυρίστηκε σε ταινία από τον Όττο Πρέμινγκερ με πρωταγωνιστή τον Πολ Νιούμαν. Ήταν τόσο δημοφιλές ανάγνωσμα, που λέγεται ότι διαμόρφωσε τη στάση του μέσου Αμερικάνου για τους Εβραίους και το ζήτημα της Παλαιστίνης, αν και σήμερα θεωρείται από πολλούς καθαρή προπαγάνδα. Άλλο ένα βιβλίο του ίδιου συγγραφέα, πάλι με πολιτικό περιεχόμενο, είναι το "Topaz" (1967), το οποίο επίσης μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με σκηνοθέτη τον Άλφρεντ Χίτσκοκ. Το βιβλίο, που αναφέρεται στο ψυχροπολεμικό περιστατικό της εγκατάστασης σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα, έγινε και αυτό best seller, μόνο που η επιτυχία του ήταν σύντομη. Την ίδια χρονιά, best seller ήταν και το "Rosemary's Baby" του Ira Levin, γνωστό σε μας από την  πολύκροτη ταινία του Πολάνσκι. Και φυσικά δε μπορώ να μην αναφερθώ σε ένα εξαιρετικά πετυχημένο βιβλίο των σίξτις, το "Valley Of The Dolls" (1966) της  Jacqueline Susann, το οποίο αναφερόταν σε θέματα -ταμπού για την εποχή, όπως η έκτρωση, η ομοφυλοφιλία και η ψυχική ασθένεια. Εννοείται ότι γυρίστηκε και αυτό σε ταινία, ένα χρόνο αργότερα.
     Τώρα, στην κατηγορία των βιβλίων που εκδόθηκαν τη δεκαετία του εξήντα και έκτοτε θεωρούνται κλασικά, θα τοποθετούσα οπωσδήποτε το "Το Σύνδρομο Πόρτνοϊ" (1969) του Philip Roth, το οποίο περιγράφει με απολαυστικό αυτοσαρκασμό τις σεξουαλικές εμμονές ενός τριαντάρη Νεοϋορκέζου. Άλλο ένα σημαντικό μυθιστόρημα της λίστας είναι " Η Συλλογή Των 49 Στο Σφυρί" (1966) του Thomas Pynchon, από το έργο του οποίου δεν έχω διαβάσει τίποτα, όμως αφότου είδα το "Έμφυτο Ελάττωμα" θέλω οπωσδήποτε να διαβάσω ή έστω να προσπαθήσω να διαβάσω κάτι, όσο χαοτική κι αν είναι η πλοκή του. Ανάμεσα στα βιβλία των Mad Men υπάρχουν και κάποιες ποιητικές συλλογές, όπως το "Meditations In An Emergency" (1957) του Frank O' Hara, ενός έντονα ιδιοσυγκρασιακού Νεοϋορκέζου  ποιητή που αξίζει να γνωρίσει κανείς. Μπορούμε νομίζω σ' αυτή την κατηγορία να εντάξουμε και το "Ο Κατάσκοπος Που Γύρισε Από Το Κρύο" (1963), το κατασκοπικό μυθιστόρημα που καθιέρωσε τον John Le Carre και θεωρείται πια κλασικό. Κλασική θεωρείται και η ομώνυμη ταινία του 1965 με τον Richard Burton  στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
     Στο τέλος, τα βιβλία που διαβάζονταν και τη δεκαετία του εξήντα και διαβάζονται και σήμερα και θα διαβάζονται πάντα, γιατί είναι αριστουργήματα: Μεταξύ άλλων, "Η Βουή Και Η Αντάρα" του William Faulkner, "Οι Περιπέτειες του Τομ Σόγιερ" του Mark Twain, "Ο Εραστής Της Λαίδης Τσάτερλι" του D.H. Lawrence, "Ο Φρανκενστάιν" της Mary Shelley κι ένα βιβλίο που θα' θελα πολύ να διαβάσω αλλά δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω, μιας και πάντα νιώθω κάτι σαν δέος για τόσο σημαντικά βιβλία , "Η Κόλαση" του Δάντη.
     Όση ώρα γράφω αυτό το ποστ (και είναι πολλή, ούτε εργασία να έγραφα), αναρωτιέμαι τι νόημα έχει όλο αυτό για κάποιον που δε βλέπει τη σειρά· τώρα όμως που διαβάζω όσα έχω γράψει και διαπιστώνω την ποικιλία σε ύφος και σε θεματολογία (όχι όμως και σε εθνικότητα, μιας και η λίστα περιλαμβάνει σχεδόν εξ ολοκλήρου Αμερικάνους συγγραφείς), διαπιστώνω ότι περιέχει αρκετούς τίτλους βιβλίων και ταινιών που προσφέρονται για διερεύνηση. Αρκεί βέβαια να εμπιστεύεται κανείς τον Don Draper και τις επιλογές του, πράγμα που δε θα' πρεπε να κάνει κάποιος σε καμία περίπτωση, εκτός κι αν μιλάμε για βιβλία.